چطور با یه کودک بیش‌فعال رفتار کنیم؟
بیش‌فعالی یا ADHD یه اختلال رفتاریه که باعث می‌شه بچه‌ها بیش‌ازحد فعال باشن، تمرکز کافی نداشته باشن و کنترل مناسبی روی کارهاشون نداشته باشن. خیلی از پدر و مادرها نمی‌دونن چطور باید با این بچه‌ها رفتار کنن و بعضی وقتا فکر می‌کنن که این رفتارها از روی لجبازی یا بی‌تربیتی بچه‌شونه. ولی واقعیت اینه که کودکان بیش‌فعال یه سری ویژگی‌های خاص دارن که نیاز به درک، صبر و روش‌های درست تربیتی دارن.
توی این مطلب، راهکارهای علمی و کاربردی برای مدیریت و برخورد با کودکان بیش‌فعال رو بررسی می‌کنیم.
ویژگی‌های کودک بیش‌فعال
قبل از هر چیزی، باید بدونیم که یه کودک بیش‌فعال چه ویژگی‌هایی داره:
✅ تحرک زیاد: بچه‌هایی که دائم در حال دویدن، بالا رفتن یا تکون خوردن هستن.
✅ مشکل در تمرکز: خیلی زود حواسشون پرت می‌شه و نمی‌تونن کاراشونو تا آخر انجام بدن.
✅ بی‌حوصلگی و بی‌قراری: توی صف یا کلاس نمی‌تونن آروم بشینن و هی خودشونو تکون می‌دن.
✅ صحبت کردن بیش از حد: زیاد حرف می‌زنن و وسط صحبت دیگران می‌پرن.
✅ تصمیم‌گیری‌های عجولانه: بدون فکر کردن کاری رو انجام می‌دن و بعداً پشیمون می‌شن.
✅ مشکل در رعایت قوانین: قوانین و محدودیت‌ها رو سخت قبول می‌کنن و ممکنه یه کارو بارها تکرار کنن.
حالا که این ویژگی‌ها رو شناختیم، باید ببینیم چطور می‌تونیم با این بچه‌ها رفتار کنیم.
۱. قوانین مشخص و شفاف تعیین کنید
بچه‌های بیش‌فعال نمی‌تونن قوانین پیچیده رو درک کنن. پس باید قوانین رو ساده، واضح و کوتاه بهشون بگید. مثلاً:
✔ "وقتی حرف می‌زنم، اول صبر کن تا تموم بشه، بعد تو صحبت کن."
✔ "بعد از بازی، اسباب‌بازی‌هاتو سر جاش بذار."
وقتی این قوانین رو براشون توضیح می‌دید، مطمئن بشید که فهمیدن. حتی می‌تونید قوانین رو روی یه برگه بنویسید و جایی که ببینن، نصب کنید.
۲. تشویق و پاداش یادتون نره!
کودکان بیش‌فعال برای انجام کارهای درست، نیاز به انگیزه دارن. پس بهتره به جای تمرکز روی اشتباهاتشون، رفتارهای مثبتشون رو تشویق کنید.
✔ اگه توی کلاس آروم نشست، بهش بگید: "خیلی عالی بود که امروز آروم نشستی، آفرین!"
✔ اگه توی بازی به بقیه نوبت داد، می‌تونید بهش یه برچسب تشویقی بدید.
این کار باعث می‌شه رفتارهای خوبش تکرار بشه.
۳. انرژی اضافیشو تخلیه کنید
چون بچه‌های بیش‌فعال انرژی زیادی دارن، باید فرصت‌هایی برای تخلیه انرژی‌شون ایجاد کنید.
✔ اجازه بدید توی پارک بازی کنه یا توی خونه فعالیت‌های بدنی مثل پریدن و دویدن داشته باشه.
✔ می‌تونید از ورزش‌هایی مثل شنا، فوتبال یا ژیمناستیک کمک بگیرید.
اگه این انرژی درست تخلیه نشه، ممکنه توی کلاس یا خونه به دردسر بیفته.
۴. تایم مشخصی برای کارهاش تعیین کنید
کودکان بیش‌فعال نمی‌تونن برای مدت طولانی روی یه کار تمرکز کنن. پس باید زمان‌بندی مناسبی برای کارهاشون داشته باشید.
✔ اگه قراره تکالیف مدرسه رو انجام بده، بهتره هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه یه استراحت کوتاه داشته باشه.
✔ از تایمر استفاده کنید تا حس کنه یه محدودیت زمانی برای انجام کارش داره.
مثلاً بگید: "تو ۱۰ دقیقه وقت داری این بخش از مشقاتو بنویسی، بعدش ۵ دقیقه استراحت کن!"
۵. ارتباط چشمی و لمس فیزیکی مؤثره
وقتی می‌خواید چیزی رو بهش بگید، حتماً ارتباط چشمی برقرار کنید. این کار باعث می‌شه تمرکز بیشتری روی حرفاتون داشته باشه.
✔ موقع صحبت، به چشماش نگاه کنید و اسمشو صدا بزنید.
✔ اگه دیدید حواسش پرت شده، آروم شونه‌شو لمس کنید تا دوباره توجه‌شو جلب کنید.
۶. از تنبیه زیاد استفاده نکنید
تنبیه شدید نه‌تنها کمکی نمی‌کنه، بلکه باعث می‌شه بچه پرخاشگر بشه و اعتمادبه‌نفسش پایین بیاد. اگه لازم شد، فقط از روش‌های منفی ملایم استفاده کنید:
✔ "اگه این کارو انجام بدی، ۵ دقیقه از بازی محروم می‌شی."
✔ "اگه قانون رو رعایت نکنی، امتیاز تشویقی‌تو از دست می‌دی."
ولی حتماً بیشتر روی تشویق و توضیح رفتار درست تمرکز کنید.
۷. خواب و تغذیه مناسب رو جدی بگیرید
✔ بچه‌های بیش‌فعال باید خواب کافی داشته باشن، چون کم‌خوابی می‌تونه علائم بیش‌فعالی رو بدتر کنه.
✔ تغذیه‌شون رو کنترل کنید. غذاهای شیرین و پر از کافئین (مثل نوشابه و شکلات) می‌تونه علائم بیش‌فعالی رو تشدید کنه.
۸. با معلم‌ها و اطرافیان هماهنگ باشید
اگه کودک شما به مدرسه می‌ره، حتماً با معلم‌هاش صحبت کنید و ازشون بخواید که یه برنامه مشخص برای مدیریت رفتار کودک داشته باشن. همچنین، بقیه اعضای خانواده هم باید بدونن که چطور با کودک بیش‌فعال برخورد کنن.
جمع‌بندی
✅ کودکان بیش‌فعال نیاز به صبر، حمایت و برنامه‌ریزی دارن.
✅ با تعیین قوانین مشخص، تشویق درست و تخلیه انرژی‌شون می‌شه رفتارهای بهتری ازشون دید.
✅ ارتباط چشمی، لمس فیزیکی و ایجاد برنامه زمانی مشخص، کمک زیادی به کنترل رفتار اون‌ها می‌کنه.
✅ تغذیه سالم، خواب کافی و هماهنگی با معلم‌ها هم از عوامل مهم در بهبود رفتار کودک بیش‌فعاله.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رفتار با کودک بیش‌فعال، کلیک کنید.
