آیا زن بعد از مرگ شوهر میتواند مهریه بگیرد؟ پاسخ روشن، قانونی و عملی
یکی از رایجترین سوالات حقوقی که ذهن بسیاری از بانوان را به خود مشغول میکند این است که آیا زن بعد از مرگ شوهر میتواند مهریه بگیرد؟ بسیاری بر این باورند که با فوت شوهر، مهریه به نوعی از بین میرود یا اینکه دریافت آن غیرممکن میشود. اما واقعیت قانونی، شرعی و عملی چیز دیگری است.
در این مقاله، به زبانی ساده اما دقیق، به این سوال مهم پاسخ میدهیم و توضیح میدهیم که چگونه زنان میتوانند بعد از فوت همسر، مهریه خود را دریافت کنند، چه مراحلی را باید طی کنند و اگر اموالی به جا نمانده باشد، چه راهکارهایی وجود دارد.
مهریه چیست و چه جایگاهی در قانون دارد؟
مهریه یا صداق، حق مالی زن است که در زمان عقد ازدواج به او تعلق میگیرد. این مال میتواند نقدی یا غیرنقدی باشد و در بسیاری از موارد، جزو اولین حقوقی است که زن میتواند بعد از عقد آن را مطالبه کند. مهریه نه تنها از نظر شرع، بلکه از نظر قانون مدنی ایران نیز به عنوان دین (بدهی) مرد محسوب میشود.
یعنی درست مثل بدهی به بانک، مهریه هم دین است، و تا زمان پرداخت، بر عهده مرد باقی میماند.
اما واقعاً آیا زن بعد از مرگ شوهر میتواند مهریه بگیرد؟
پاسخ کوتاه و قانونی این است: بله، زن میتواند.
در قانون مدنی ایران، به صراحت آمده است که مهریه زن، دینی بر عهده شوهر است. بنابراین اگر شوهر فوت کند و زن هنوز مهریهاش را دریافت نکرده باشد، این دین به قوت خود باقی است و باید از «ترکه» یا داراییهای بهجا مانده از متوفی پرداخت شود.
در واقع، زن در این حالت تبدیل به یکی از طلبکاران متوفی میشود، و حتی پیش از آنکه اموال بین وراث تقسیم شود، مهریه باید پرداخت شود.
مهریه در اولویت پرداخت از ترکه است
قبل از تقسیم اموال بین ورثه، ابتدا بدهیهای متوفی (شوهر) باید پرداخت شود. مهریه، به عنوان دینی شرعی و قانونی، در اولویت است. تنها پس از پرداخت آن است که میتوان مابقی اموال را بین وراث تقسیم کرد.
بنابراین اگر میپرسید آیا زن بعد از مرگ شوهر میتواند مهریه بگیرد؟ باید گفت: نهتنها میتواند، بلکه حق تقدم دارد.
مراحل دریافت مهریه پس از فوت شوهر
در ادامه مسیر عملی دریافت مهریه بعد از فوت شوهر را مرحله به مرحله بررسی میکنیم:
1. دریافت گواهی انحصار وراثت
برای رسیدگی قانونی، ابتدا باید مشخص شود که چه کسانی وارث هستند. این کار از طریق شورای حل اختلاف و با ارائه مدارک انجام میشود.
2. استعلام اموال متوفی
زن یا وکیل او میتواند با مراجعه به اداره ثبت، بانکها و دارایی، فهرستی از اموال مرد متوفی به دست آورد.
3. تنظیم دادخواست مطالبه مهریه
در دادگاه خانواده، زن دادخواستی با موضوع مطالبه مهریه از ترکه شوهر متوفی ثبت میکند. دادگاه با بررسی اسناد و داراییها، حکم پرداخت مهریه را صادر میکند.
4. پرداخت از محل اموال
مهریه میتواند از اموال منقول (خودرو، حساب بانکی) یا غیرمنقول (ملک، زمین) پرداخت شود. در صورت نیاز، حتی امکان فروش ملک برای پرداخت مهریه وجود دارد.
اگر متوفی هیچ مالی نداشته باشد چه میشود؟
اگر شوهر فوت کرده باشد و هیچ مال یا دارایی از او باقی نمانده باشد، زن نمیتواند از وراث پولی دریافت کند، مگر اینکه شخصی ضامن پرداخت مهریه بوده باشد.
قانون بهروشنی میگوید که دیون متوفی فقط از محل داراییهای او پرداخت میشود، نه از جیب بازماندگان.
سهمالارث زن در کنار مهریه
زن علاوه بر مهریه، از اموال شوهر ارث نیز میبرد. میزان این ارث به وجود یا عدم وجود فرزند بستگی دارد:
اگر شوهر فرزند داشته باشد: زن یکهشتم از اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول را به ارث میبرد.
اگر فرزندی وجود نداشته باشد: سهم زن یکچهارم خواهد بود.
مهریه به عنوان طلب پیش از تقسیم ارث پرداخت میشود و سپس ارث محاسبه میگردد.
انواع مهریه و نحوه دریافت آن بعد از فوت
مهریه نقدی: معادل وجه تعیینشده در عقدنامه از اموال شوهر پرداخت میشود.
مهریه غیر نقدی: مانند سکه، زمین، ملک؛ زن میتواند عین آن یا معادل ریالی آن را طلب کند.
مهریه عندالمطالبه: بدون نیاز به اثبات توان مالی شوهر، قابل وصول است حتی پس از مرگ.
مهریه عندالاستطاعه: نیاز به اثبات توان مالی ترکه متوفی دارد.
چالشهای رایج و راهکارها
عدم همکاری وراث: زن میتواند با دادخواست توقیف ترکه، مانع تقسیم یا انتقال اموال شود.
تغییر یا انتقال اموال قبل از فوت: اگر ثابت شود مرد برای فرار از پرداخت مهریه اموال را واگذار کرده، امکان ابطال معامله وجود دارد.
مخالفت خانواده شوهر: دادگاه به استناد قانون و عقدنامه، به نفع زن حکم صادر میکند.
آیا وراث میتوانند مهریه را نپردازند؟
خیر. تا زمانی که مهریه پرداخت نشود، ترکه قابل تقسیم نیست. وراث فقط در صورتی میتوانند از پرداخت مهریه طفره بروند که:
مهریه پیش از فوت پرداخت شده باشد
زن مهریه را بخشیده باشد
مالی از متوفی باقی نمانده باشد
اگر زن بعد از مرگ شوهر، خودش فوت کند چه میشود؟
در این حالت، مهریه همچنان یک طلب باقی میماند و وراث زن میتوانند آن را از ترکه شوهر مطالبه کنند. حتی اگر زن اقدام نکرده باشد، این حق همچنان قابل پیگیری است.
جمعبندی: دانستن قانون، یعنی گرفتن حق
در پایان، اگر همچنان برایتان سوال است که آیا زن بعد از مرگ شوهر میتواند مهریه بگیرد؟ پاسخ این است: بله، و قانون هم کاملاً از این حق حمایت میکند.
اگر زنی هستید که همسرتان فوت کرده و مهریهتان را دریافت نکردهاید، نگران نباشید. شما میتوانید با کمک یک وکیل مجرب یا مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده، مهریه خود را به طور کامل از داراییهای باقیمانده شوهر دریافت کنید.
این حق شماست؛ نه لطف کسی، نه تصمیم خانواده شوهر، نه وابسته به اخلاق و احساسات. قانونی، شرعی، و کاملاً عملی.
لینک مرتبط:
برای آشنایی بیشتر با جنبههای حقوقی ازدواج و حقوق زنان در اسلام، پیشنهاد میکنیم صفحه Marriage in Islam – Wikipedia را مطالعه کنید.
